Badanie skuteczności i bezpieczeństwa metody odkażania mikrobiologicznego za pomocą promieniowania jonizującego zastosowanej do zabytku kultury w postaci zbioru historycznych płyt gramofonowych z Archiwum Polskiego Radia
Obiektem niniejszego projektu są archiwalne płyty gramofonowe z nagraniami dźwiękowymi dokonanymi przez Polskie Radio we wrześniu 1939 roku. Każda z płyt charakteryzuje się następującą budową i parametrami: okrągła płyta dwuwarstwowa (nazywana przed wojną „metalofon”) – wykonana z blachy cynkowej (lub aluminiowej) o średnicy 30 cm i grubości 0,425 mm, pokrytej z obu stron warstwą lakieru nitrocelulozowego (azotan celulozy) o grubości ~0,2 mm, otwór środkowy o średnicy 7,24 mm.
Płyty te są oryginałami bezpośredniego zapisu dźwięku w Polskim Radiu – podczas nagrywania rylec głowicy przetwarzającej sygnały elektryczne z mikrofonów na drgania mechaniczne żłobił w lakierze obracającej się pod nim płyty spiralny rowek zapisu dźwięku o szerokości ~120 mikrometrów.
Archiwalne płyty gramofonowe (metalofony): po lewej: płyty z przemówieniami Prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego z 11 września 1939 r. – fotografia wykonana w fonotece Polskiego Radia w 1979 r., Foto: Mirosław Stankiewicz; po prawej: płyta z września 1939 r. z odpadniętym kawałkiem lakieru nitrocelulozowego oraz śladami zarażenia mikrobiologicznego – fotografia wykonana w Archiwum Polskiego Radia 5 lipca 2021 r., Foto: Rafał Sokulski.
Celem projektu jest opracowanie optymalnej metody odkażania płyt (metalofonów) w przypadkach, gdy uległy zarażeniu mikrobiologicznemu przede wszystkim grzybami (pleśnią), promieniowcami, bakteriami. Metoda musi spełnić dwa przeciwstawne kryteria: 1) skutecznie unieszkodliwić organizmy biologiczne „żerujące” na materiale płyty i degradujące go, 2) nie naruszyć w najmniejszym stopniu geometrycznego kształtu rowka zapisu dźwięku oraz nie zainicjować procesu zmian chemicznych w materiale płyty skutkujących osłabieniem kondycji fizycznej podczas wieczystego przechowywania (a zatem degradacją rowka zapisu dźwięku).