Dysponent: Instytut Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie
Kontakt: mgr inż. Ewa Pańczyk 
Opis metody
Zdarza się często, że przedmiot o znaczeniu historycznym lub jego fragment znajdujemy w tak złym stanie, że jedynym sposobem uratowania go jest zastosowanie tzw. metody konsolidacji. Proces ten polega na wprowadzeniu do struktury drewna roztworu polimeru, który następnie pod wpływem promieniowania jonizującego jest sieciowany. We Francji stosuje się w tym celu np. roztwory poliestru w styrenie. W wyniku obróbki radiacyjnej, w materiale polimerowym powstają wiązania poprzeczne. W efekcie następuje radykalne polepszenie właściwości mechanicznych obiektu przy zachowaniu jego kształtu i wyglądu. Inaczej mówiąc, spróchniałe i rozpadające się praktycznie drewno zostaje zamienione w swego rodzaju kompozyt celulozy, ligniny i tworzywa sztucznego. Przezroczysty materiał polimerowy daje gwarancję, że obiekt nic nie traci wizualnie. Oglądając zbiory w muzeum nie zwrócimy nawet uwagi, że eksponat poddano tak gruntownemu zabiegowi konserwatorskiemu. Jak trwały jest przedmiot po takim zabiegu niech świadczy fakt, że technikę konsolidacji stosuje się komercyjnie do produkcji parkietów podłogowych. Można w ten sposób oczywiście konserwować również posadzki o znaczeniu historycznym. Klepki otrzymane poprzez konsolidację nie wymagają lakierowania, są odporne na działanie wody, stosunkowo wysokiej temperatury i posiadają znacznie podwyższoną w porównaniu do drewna mikrotwardość.
Wracając do obiektów zabytkowych, technika konsolidacji sprawdziła się znakomicie, np. w konserwacji mebli, które dobrze wyglądają po takim zabiegu. Oczywiście polimery również ulegają degradacji głownie w wyniku działania tlenu atmosferycznego i promieniowania słonecznego. Pozostaje kwestią otwartą, jaki czas użytkowania tak zakonserwowanych mebli jest do zaakceptowania. Należałoby podjąć w tej dziedzinie odpowiednie badania naukowe we współpracy ze specjalistami od konserwacji zabytków. Przy okazji można zwrócić uwagę, że stare meble często wcześniej poddaje się rekonstrukcji. Uzupełnia się ubytki i nadaje im pierwotny wygląd, pozostaje dylemat czy poddany konsolidacji obiekt ma nadal taka samą historyczną wartość. Koronnym argumentem za techniką radiacyjną jest nadal fakt, że bez tych zabiegów wielu obiektów nie udałoby się uratować w ogóle.
Ośrodek w Grenoble, ma duże sukcesy w ratowaniu za pomocą konsolidacji historycznych obiektów, zwłaszcza fragmentów starych okrętów i statków wydobytych z morza. Okazuje się, że woda morska zupełnie dobrze konserwuje drewno, które jednak po wyjęciu na powietrze i wysuszeniu szybko by się rozsypało. Metoda konsolidacji jest tu jedyną możliwością. Proces konserwacji takich cennych obiektów jest bardzo czasochłonny. Elementy drewniane, niekiedy bardzo duże, inkubuje się w komorach o odpowiedniej wilgotności, następnie w żmudnym procesie wypiera zawartą w drewnie wodę i zastępuje ją rozpuszczalnikiem organicznym a następnie roztworem polietylenu w glikolu. W sumie już w chwili obecnej działania te są prowadzone na dużą skalę z wykorzystaniem urządzeń próżniowymi do wykonania impregnacji. Po takim zabiegu proces napromieniowania może być wykonany w naszym kraju lub na miejscu za pomocą promieniowania gamma.
Bibliografia
- Głuszewski, Features of radiation conservation of high collections of objects about of historical interest, Journal of Heritage Conservation, 2015, 41, 84 – 91 (13)
- Głuszewski W., Zagórski Z.P., Tran Q.K., Cortella L., Maria Skłodowska Curie – the precursor of radiation sterilization methods. Analytical and Bioanalytical Chemistry 2011;400:1577-1582.