Katarzyna Lech – Wydział Chemiczny Politechnika Warszawska
Późnoantyczne tekstylia grobowe, odnalezione na nekropoliach w Egipcie i nazywane również tkaninami koptyjskimi, cieszą się dużym uznaniem zarówno ze względu na wartość estetyczną, jak i kulturową. Stanowią one istotny element zbiorów muzealnych na całym świecie, będąc przykładem trwałego związku między starożytnymi a średniowiecznymi tradycjami artystycznymi. Zazwyczaj wykonane są z niebarwionej osnowy lnianej, wzbogaconej kolorowym wełnianym wątkiem; rzadziej używano jedwabiu lub bawełny.
Większość kolekcji tkanin koptyjskich składa się z licznych fragmentów pochodzących z większych przedmiotów, takich jak stole, tuniki, całuny czy nakrycia. Czerwone barwniki użyte w tych tekstyliach są szczególnie interesujące ze względu na ich znaczenie dla datowania tych tkanin. W związku z tym przeprowadzono szczegółowe badania szeroko pojętych czerwonych barwników organicznych w wybranych tkaninach koptyjskich, datowanych na okres od III do VIII wieku, pochodzących z kolekcji Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius. W badaniach zastosowano wysokosprawną chromatografię cieczową połączoną ze spektrofotometrią UV-Vis oraz tandemowej spektrometrii mas z jonizacją przez elektrorozpraszanie (HPLC–UV-Vis–ESI MS/MS). Dzięki tej technice możliwe było precyzyjne zidentyfikowanie takich barwników jak marzanna barwierska, indygo, czerwień z szelaku oraz purpura antyczna (znana też jako purpura tyryjska lub purpura królewska). Wyniki te ukazały rozległe powiązania handlowe koptyjskiej społeczności.
Dodatkowo badania wykazały, że jedna z próbek zawierała syntetyczny barwnik – nową fuksynę, co sugeruje próbę jej wtórnego barwienia w XIX lub XX wieku. Co więcej, ustalono, że ekstrahent stosowany podczas przygotowania próbki może reagować z barwnikami i wpływać na skład mieszaniny poekstrakcyjnej.
Badania wykonano w ramach oferty MOLAB.PL/FIXLAB.PL Polskiego Konsorcjum dla Badań nad Dziedzictwem Kulturowym E-RIHS.pl, finansowanej przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów.