Analiza zawartości pierwiastków śladowych w tkankach mumii i szkieletów należących do prekolumbijskiej kultury Chancay (Peru)
Projekt ma na celu zbadanie zawartości pierwiastków śladowych i w tkankach ludzkich pochodzących z grobów należących do prekolumbijskiej archeologicznej kultury Chancay (ok. 800 – 1570 AD), która rozwijała się w północnej części środkowego wybrzeża Peru, w dolinach rzek Chancay i Huaura (łącznie z wybrzeżem Pacyfiku). Pochówki zostały wydobyte w trakcie ratowniczych badań archeologicznych prowadzonych na stanowisku Cerro Colorado przez Pietera van Dalena w latach 2014 – 2016. Pustynny klimat oraz (prawdopodobnie) zastosowanie celowej mumifikacji w wielu przypadkach doprowadziły do stosunkowo dobrego zachowania takich tkanek jak włosy, skóra, paznokcie, a niekiedy również organów (zwłaszcza gałek ocznych i mózgów). Część szczątków ludzkich znajduje się w tobołach grzebalnych złożonych z tkanin, artefaktów i szczątków roślinnych owijających ciało zmarłego. Wraz z zakończeniem wykopalisk rozpoczęły się analizy materiałów pozyskanych w ich trakcie. Kierownictwo nad analizami tobołów grzebalnych oraz szczątków ludzkich sprawuje archeolog Łukasz Majchrzak.
Analizy tkanek ludzkich na zawartość pierwiastków śladowych od kilkudziesięciu lat praktykowane są w odniesieniu do współczesnych populacji i najczęściej służą zbadaniu ekspozycji danego organizmu na skażenie środowiska; zrealizowano również przynajmniej kilka takich projektów w odniesieniu do populacji starożytnych. Według opublikowanych dotąd studiów włosy ludzkie są niezwykle odporne na diagenezę, nie ma natomiast praktycznie żadnych informacji na temat odporności na czynniki tafonomiczne innych tkanek.
Analizy tobołów grzebalnych oraz ukrytych w nich ciał wskazują, że przypadku badanego przez nas cmentarzyska mamy do czynienia z grupami rolników, rybaków oraz rzemieślników (w Środkowych Andach społeczności takie często żyły oddzielnie), spośród których niektórzy sprawowali jakieś funkcje polityczne. Niemal wszyscy zmarli cierpieli za życia na choroby degeneratywne stawów wywołane ciężką pracą, a także choroby jamy ustnej: parodontozę, próchnicę, a także wynikające z nich przewlekłe zapalenia zlokalizowane w zębodołach, nierzadko prowadzące do rozkładu kości i powstawania przetok. Do tego dodać należy po kilka przypadków gruźlicy, raka, dysplazji nasad kości długich, syndromu Klippel – Feila oraz – bardzo nieliczne – urazy. W ramach proponowanego projektu chcemy zbadać, czy i na ile choroby te przejawiały się w nadmiarze lub niedoborze pierwiastków tradycyjnie uznawanych za istotne dla zdrowia ludzkiego. Badania skóry i paznokci mają na celu sprawdzenie, czy zawartość pierwiastków w nich będzie taka sama, jak we włosach. Ponadto analiza taka uzupełni inne metody, które obecnie stosujemy dla rozpoznania takich praktyk jak mumifikacja, malowanie ciał oraz tatuowanie (ok. 40 % mumii posiada tatuaże) –metody te to: Spektroskopia Ramana z IFTR, SEM-EDX, GC-MS oraz LC-MS. Tradycyjnie pragniemy również zbadać stopień ekspozycji „naszych” zmarłych na skażenie środowiska pierwiastkami ciężkimi: niemal wszyscy oni, niezależnie od stopnia wyposażenia grobu, posiadają ozdoby miedziane i srebrne. Proponowana analiza pozwoli na określenie, czy miejsca produkcji zlokalizowane były w pobliżu osiedli zamieszkanych przez użytkowników cmentarzyska, wpływając na ich stan zdrowia.
Proponowane i wstępnie zaakceptowane badania:
- Spektrometria mas ze wzbudzeniem w plazmie indukcyjnie sprzężonej ICP-MS